Oedipus the Kings’ fate

(English, Greek and Swedish)

In ancient Greece, where gods ruled over people’s lives, one of the greatest tragedians, Sophocles, weaves the fascinating masterpiece Oedipus the King, which still captures our attention. With his play, Sophocles raises eternal questions about human existence. Is there fate? Can one escape their fate? Is there a predetermined path for humans? Determined by whom?

Sophocles’ answer to all the above questions, as evident from his play, is that, of course, people’s lives are determined by fate. One cannot escape their fate and is doomed to live according to it. According to Greek mythology, the three Fates were responsible for the course of human lives. They were goddesses who determined and sometimes predicted what would happen. Even all the gods were obedient to the Fates, but the difference with humans was that they could change the Fates’ decisions. Moreover, it is apparent from all ancient Greek writers (Euripides, Aeschylus, etc.) that the goddesses’ decisions were strongly associated with people’s or their relatives’ actions.

Oedipus the King stands as a symbol of the eternal struggle between a man’s will and fate. He tries to avoid his fate, but it is impossible. Oedipus does not want to kill his father and marry his mother, but that is exactly what happens anyway. Can humans, with their free will, truly manipulate the fabric that the goddesses weave? I do not like the word “fate” because it is associated with a slow, painful, and difficult path that no one has any control over.

On the contrary, I prefer the word “rule of law” (νομοτέλεια in Greek). Everything that happens is not random but follows natural laws. How you are as a person also determines what will happen to you. If you change, the circumstances in your life also change. If you do not evolve, something will happen to push you. If your actions are against harmony, you will suffer the consequences. Events in a man’s life are synchronized so that if interpreted correctly, one will mature and become wiser and stronger. The key word here is “interpret”; this is where free will lies.

Who decides what will happen? Some call it God, others the Cosmos or Nature. It doesn’t matter what you call it. What will happen is a result of cooperation with the individual, much like a parent with their child. The parent knows what the child wants before the child itself does.

In ancient Greece, it was believed that only the gods could change their fate because they were wiser and stronger. They were also more unrestricted and freed from mortality. That is why I believe that every time we become a little wiser, we change our fate.

Oedipus the King continues to captivate us even today, 2,500 years later, despite originating from an era of ancient Greek culture. Why? I believe the reason is that the heritage of antiquity has a timeless significance that transcends historical boundaries. Their works are filled with human dilemmas that are just as relevant now as they were then. This tragedy highlights human weaknesses, our resistance to fate, and the complex consequences of our choices. These themes are timeless because there is no clear answer to them; one must reason through them.

At first glance, we find no connection between the play’s plot and modern everyday life. But if we delve into the story, we recognize that even today, we wonder about the foundations behind the events of our lives. We are frustrated, disappointed, angry, and sad. We find no solution to our problems and do not understand why. We have no definitive answer. We believe in nothing…

Oedipus’ dramatic moment when he discovers the truth about his life reflects moments in our own lives when we realize the unpleasant consequences of our choices, especially when there is no way to correct them. Furthermore, self-punishment comes as a desperate attempt at reconciliation. This is very relevant! The most common form of self-punishment today is suicide. One cannot bear to live with their guilt.

Oedipus the King continues to captivate and inspire us through its profound reflections on fate and human nature. Its relevance today testifies to the timeless value of ancient heritage and its ongoing influence on our cultural and intellectual understanding. Studying these works not only gives us the opportunity to become more aware of our existence but also to come closer to one another, as we share the same questions, concerns, and paths.

Η ΜΟΙΡΑ ΤΟΥ ΟΙΔΙΠΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΥ

Στην αρχαία Ελλάδα, όπου οι θεοί κυβερνούσαν τις ζωές των ανθρώπων, ένας από τους μεγαλύτερους τραγικούς συγγραφείς, ο Σοφοκλής, υφαίνει το συναρπαστικό αριστούργημα Οιδίππους Τύραννος, το οποίο εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να αιχμαλωτίζει την προσοχή μας. Μέσα από το έργο του, ο Σοφοκλής θέτει αιώνια ερωτήματα για την ανθρώπινη ύπαρξη. Υπάρχει μοίρα; Μπορεί κάποιος να ξεφύγει από τη μοίρα του; Υπάρχει ένας προκαθορισμένος δρόμος για τους ανθρώπους; Προκαθορισμένος από ποιον;

Η απάντηση του Σοφοκλή σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα, όπως είναι εμφανές από το έργο του, είναι ότι, φυσικά, οι ζωές των ανθρώπων καθορίζονται από τη μοίρα. Κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από τη μοίρα του και είναι καταδικασμένος να ζει σύμφωνα με αυτήν. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, τρεις Μοίρες ήταν υπεύθυνες για την πορεία των ανθρώπινων ζωών. Ήταν θεές που καθόριζαν και μερικές φορές προέβλεπαν τι θα συνέβαινε. Ακόμη και όλοι οι θεοί υπάκουαν στις Μοίρες, αλλά η διαφορά με τους ανθρώπους ήταν ότι μπορούσαν να αλλάξουν τις αποφάσεις τους. Επιπλέον, σύμφωνα και με τους υπόλοιπους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς (Ευριπίδης, Αισχύλος, κλπ.) οι αποφάσεις των θεών συνδέονταν στενά με τις πράξεις των ανθρώπων ή των συγγενών τους.

Ο Οιδίππους Τύραννος στέκεται ως σύμβολο του αιώνιου αγώνα μεταξύ της θέλησης του ανθρώπου και της μοίρας. Προσπαθεί να αποφύγει τη μοίρα του, αλλά είναι αδύνατο. Δεν θέλει να σκοτώσει τον πατέρα του και να παντρευτεί τη μητέρα του, αλλά αυτό ακριβώς συμβαίνει στο τέλος. Μπορούν οι άνθρωποι, με την ελεύθερη βούλησή τους, να χειραγωγήσουν πραγματικά το ύφασμα που υφαίνουν οι θεές; Δεν μου αρέσει η λέξη “μοίρα” γιατί συνδέεται με έναν αργό, επώδυνο και δύσκολο δρόμο πάνω στον οποίο κάποιος δεν έχει κανέναν έλεγχο.

Αντίθετα, προτιμώ τη λέξη “νομοτέλεια”. Όλα όσα συμβαίνουν δεν είναι τυχαία, αλλά ακολουθούν τους φυσικούς νόμους. Το πώς είσαι ως άτομο καθορίζει επίσης το τι θα σου συμβεί. Αν αλλάξεις, οι περιστάσεις στη ζωή σου επίσης αλλάζουν. Αν δεν εξελιχθείς, κάτι θα συμβεί για να σε πιέσει. Αν οι πράξεις σου είναι ενάντια στην αρμονία, θα υποστείς τις συνέπειες. Τα γεγονότα στη ζωή ενός ανθρώπου συγχρονίζονται έτσι ώστε, αν τα ερμηνεύσει σωστά, να ωριμάσει και να γίνει σοφότερος και ισχυρότερος. Η λέξη-κλειδί εδώ είναι “ερμηνεία”· εδώ βρίσκεται η ελεύθερα βούληση.

Ποιος αποφασίζει τι θα συμβεί; Μερικοί το αποκαλούν Θεό, άλλοι Σύμπαν ή Φύση. Δεν έχει σημασία πώς το αποκαλούμε. Αυτό που θα συμβεί είναι αποτέλεσμα συνεργασίας με το άτομο, όπως ένας γονέας με το παιδί του. Ο γονέας ξέρει τι θέλει το παιδί, πριν από το ίδιο το παιδί.

Στην αρχαία Ελλάδα, πίστευαν ότι μόνο οι θεοί μπορούσαν να αλλάξουν τη μοίρα τους, γιατί ήταν πιο σοφοί και ισχυροί. Ήταν επίσης πιο απελευθερωμένοι και απαλλαγμένοι από τη θνητότητα. Γι’ αυτό πιστεύω ότι κάθε φορά που γινόμαστε λίγο πιο σοφοί, αλλάζουμε τη μοίρα μας.

Ο Οιδίππους Τύραννος συνεχίζει να μας γοητεύει ακόμη και σήμερα, 2.500 χρόνια αργότερα, παρόλο που προέρχεται από μια εποχή αρχαίας ελληνικής κουλτούρας. Γιατί; Πιστεύω πως η αρχαία κληρονομιά έχει διαχρονική σημασία η οποία υπερβαίνει τα ιστορικά σύνορα. Τα έργα τους είναι γεμάτα με ανθρώπινα διλήμματα που είναι εξίσου σχετικά τώρα όσο και τότε. Αυτή η τραγωδία αναδεικνύει τις ανθρώπινες αδυναμίες, την αντίστασή μας στη μοίρα και τις σύνθετες συνέπειες των επιλογών μας. Αυτά τα θέματα είναι διαχρονικά, γιατί δεν υπάρχει σαφής απάντηση σε αυτά· πρέπει κανείς να στοχαστεί. Με μια γρήγορη ματιά, δεν βρίσκουμε καμία σύνδεση μεταξύ της πλοκής του έργου και της σύγχρονης καθημερινής ζωής. Αλλά αν εμβαθύνουμε στην ιστορία, αναγνωρίζουμε ότι ακόμα και σήμερα αναρωτιόμαστε για τα θεμέλια πίσω από τα γεγονότα της ζωής μας. Είμαστε απογοητευμένοι, απογοητευμένοι, θυμωμένοι και λυπημένοι. Δεν βρίσκουμε λύση στα προβλήματά μας και δεν καταλαβαίνουμε γιατί. Δεν έχουμε καμία σαφή απάντηση. Δεν πιστεύουμε σε τίποτα…

Η δραματική στιγμή του Οιδίπποδα όταν ανακαλύπτει την αλήθεια για τη ζωή του αντανακλά στιγμές στη δική μας ζωή όταν συνειδητοποιούμε τις δυσάρεστες συνέπειες των επιλογών μας, ειδικά όταν δεν υπάρχει τρόπος να τις διορθώσουμε. Επιπλέον, η αυτοτιμωρία έρχεται ως μια απεγνωσμένη προσπάθεια για εξιλέωση. Η πιο κοινή μορφή αυτοτιμωρίας σήμερα είναι η αυτοκτονία. Κανείς δεν μπορεί να αντέξει να ζει με τις ενοχές του.

Ο Οιδίππους Τύραννος συνεχίζει να μας γοητεύει και να μας εμπνέει μέσα από τις βαθιές του σκέψεις για τη μοίρα και την ανθρώπινη φύση. Η σημερινή του σημασία μαρτυρά την διαχρονική αξία της αρχαίας κληρονομιάς και την συνεχιζόμενη επιρροή της στην πολιτιστική και διανοητική μας κατανόηση. Η μελέτη αυτών των έργων μας δίνει όχι μόνο την ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε περισσότερα πράγματα για την ύπαρξή μας, αλλά και να έρθουμε πιο κοντά ο ένας στον άλλον, καθώς μοιραζόμαστε τις ίδιες ερωτήσεις, ανησυχίες και δρόμο.

KUNGEN OIDIPUS´ ÖDE

I antikens Grekland, där gudarna styrde över människors liv, väver en av de största tragediförfattare, Sofokles, det fascinerande mästerverket Kung Oidipus som fortfarande fångar vår uppmärksamhet. Med sin pjäs lyfter Sofokles eviga frågor om mänsklig existens. Finns ödet? Kan man undgå sitt öde? Finns det en förutbestämd väg för människan? Bestämd av vem? Det finns två huvudteman som står i centrum av min essä, ödet och antikens arvs relevans med våra moderna liv.

Sofokles svar på alla ovanstående frågorna, som framgår av hans pjäs, är att självklart människors liv bestäms av ödet. Man kan inte undgå sitt öde och är dömd att leva enligt det. Enligt den grekiska mytologin, var de tre Öden ansvariga för människornas livsförlopp. De var gudinnor som bestämde och ibland förutsade vad som skulle hända. Även alla gudar var lydiga mot öden, men skillnaden med människor var att de kunde ändra ödens beslut. Dessutom, är det uppenbart av alla antika grekiska författare, (Euripides, Aiskylos osv) att gudinnornas beslut var starkt förknippat med människors eller deras släktingars gärningar.

Jag tror att Kung Oidipus står som en symbol för den eviga kampen mellan en mans vilja och öde. Han försöker att undvika sitt öde men det är omöjligt. Oidipus vill inte döda sin far och äkta sin mor men det är exakt vad som händer ändå. Kan människan, med sin fria vilja, verkligen manipulera de vävnader som gudinnorna skapar? Jag gillar inte ordet öde, eftersom det är förknippat med en långsam, smärtsam och svår väg som ingen har någon kontroll över. 

Tvärtom tycker jag om ordet rättsstatsprincipen (νομοτέλεια på grekiska). Allt som händer är inte slumpmässigt utan lyder naturlagarna. Hur du är som person avgör också vad som kommer att hända med dig. Om du förändras, förändrar också omständigheterna i ditt liv. Om du inte utvecklas, görs något för att pressa dig. Om dina handlingar är mot enighet kommer du att drabbas av konsekvenserna. Händelserna i en mans liv synkroniseras så att om man tolkar dem rätt, kommer man att mogna och bli klokare och starkare. Nyckelord här är ordet “tolka”, här ligger den fria viljan. 

Vem bestämmer om vad ska hända? Vissa kallar det Gud, andra Cosmos eller Natur. Det spelar ingen roll hur man kallas det för. Vad som ska hända är ett resultat av samarbete med individen. Som en förälder gör med sitt barn. Föräldern vet vad barnet vill, före barnet själv.

I antikens Grekland trodde man att bara gudarna kunde ändra sitt öde eftersom de var mer klokare och starkare. De var även mer obegränsade och befriade av dödligheten. Det är därför jag tror att varje gång vi blir lite klokare, så ändrar vi vårt öde.

Kung Oidipus fortsätter att gripa oss idag även efter 2500 år, trots att den härstammar från en era av gammal grekisk kultur. Varför? Jag tror att anledningen är att antikens arv har en tidlös vikt som överkommer historiska gränser. Deras verk är fyllda med mänskliga dilemman som är lika relevanta nu som då. Denna tragedi belyser mänskliga svagheter, vårt motstånd mot ödet och de komplexa konsekvenserna av våra val. Dessa teman är tidlösa, eftersom det finns inget tydligt svar på dem, man måste resonera.

Vid en snabb blick finner vi inget samband mellan pjäsens handling och det moderna vardag. Men om vi fördjupar i handlingen erkänner vi att även idag undrar vi om de grunderna som ligger bakom vårt livs händelser. Vi är frustrerade och besvikna och arga och ledsna. Vi hittar ingen lösning på våra problem och förstår inte varför. Vi har inget fast svar. Vi tror på ingenting…

Kung Oidipus` dramatiska ögonblick när han upptäcker sanningen om sitt liv reflekterar också ögonblick i våra egna liv när vi inser de obehagliga konsekvenser av våra val, speciellt om det inte finns ett sätt att rätta dem. Dessutom kommer självstraffen till slut som en desperat försök till försoning. Helt aktuellt! Den vanligaste självstraff nuförtiden är självmord. Man orkar inte leva med sin skuld. 

Det är ingen överraskning att pjäsen fortfarande spelas idag på de antika teatrarna i Grekland och världen. Den senaste föreställningen var i Grekland i somras. Dessutom,  analyserar många tidnings- och nätartiklar Kung Oidipus och jämför den med vad som händer nu. Några exempel är de följande: “Kung Oidipus anknytning” (silent.se 16 Dec 2022), “Kung Oidipus lever i vårt egen tid” av Johan Tralau (Sveriges Radio, 25 Jan 2018) och “Oidipus misstag beror oss än idag” av Hans-Roland Johnsson, (SvD, 2 Nov 2017) osv.

Sammanfattningsvis, fortsätter Kung Oidipus att fängsla och inspirera oss genom dess djupa reflektioner över ödet och mänsklig natur. Dess relevans idag vittnar om det tidlösa värdet i antikens arv och dess fortsatta inflytande på vår kulturella och intellektuella förståelse. Att studera dessa verk ger oss inte bara möjligheten att bli mer medvetna om vår existens utan även att komma närmare med varandra, eftersom vi delar samma frågor, oro och väg.